Yellow Blue Bus. Spreek je die woorden heel snel achter elkaar uit (met een zwaar Russisch accent) dan lijkt het alsof je ‘Ik hou van je’ in het Russisch zegt. Yellow Blue Bus Russia, zeg ik dan nu even in gedachten. Dat mag eigenlijk alleen in gedachten, want na mijn vorige werkbezoek aan Moskou kreeg ik nogal wat kritiek van vrienden die het beleid van Poetin aangaande de mensenrechten en de LHBTQ-gemeenschap in het bijzonder niet op prijs konden stellen.
Liever zagen ze een geïsoleerd Rusland dat aan alle kanten wordt geboycot, hoe gevaarlijk dat ook moge zijn want Rusland is wel een enorm groot land met een aanzienlijk grotere militaire capaciteit dan wij in Europa hebben.
Hier op de Zeedijk kon je in bijna geen enkel café nog Wodka bestellen. Zelfs de van huis uit Amerikaanse Smirnoff was in de ban gegooid.
Ik snap het wel. Wij Nederlanders komen altijd graag op voor mensenrechten in andere landen. Misschien juist nog wel wat enthousiaster naarmate de rechten van veel groepen in onze eigen samenleving meer onder druk komen te staan.
Wat we met onze protesten indirect zeggen is dat elke Rus een kleine Poetin is, terwijl er genoeg mensen in Nederland zijn die niet graag als een kleine Rutte, Wilders, of Samsom gezien zouden willen worden.
Het treurige is dat men op die politici dan nog vaak zelf gestemd heeft ook. Dat kun je van de Russen niet echt zeggen.
Maar Poetin is een levensgevaarlijke dictator die zoveel steun heeft binnen zijn eigen land, zal de wakkere krantenlezer opperen. Dat klopt. Poetin heeft net zoveel steun in Rusland als Wilders in Nederland, of Trump in de USA. In die context kun je stellen dat hij de stem van het volk vertegenwoordigt.
Urenlang heb ik in de kou gestaan op de Arbat in Moskou met een videocamera terwijl een Russische interviewer mensen vroeg wat ze van Poetin dachten. De reacties waren net zo wisselend als wanneer ik op de Kalverstraat mensen had gevraagd wat ze zoal van Rutte dachten.
De cultuur is wel duidelijk anders in Rusland. Zo is literatuur een verplicht nummer op vrijwel elke school, ongeacht het niveau van de opleiding, en zo geduldig als wij zijn met voetbalhooligans, zo weinig geduld hebben ze daar met dezelfde groep mensen.
Ik maakte het mee op een metrostation. Een groep hooligans begon te zingen en moeilijk te doen. Drie bontmutsen schoten achter een pilaar vandaan, de grootste oproerkraaiers werden uit de groep gevist en het was weer rustig.
Dat soort machtsvertoon is nu eenmaal kenmerkend voor dictaturen zal de criticus stellen.
Hier aan de Nieuwmarkt maak ik een of twee keer in de maand mee dat de gemeente uitrukt met een waar leger van agenten die aan de kant gaan staan met hun armen over elkaar terwijl bierblikjes door de lucht vliegen, voorbijgangers in het gedrang komen en caissières van de Albert Heijn en Hema lastig gevallen worden. Het nut of doel van de aanwezigheid van al die blikken vol politie blijft obscuur, wel is duidelijk wie voor al die kosten op zal moeten draaien.
Dat is dan weer mooi aan een democratie. We delen de lasten geduldig en met een stoïcijnse onverschilligheid naar allen die diezelfde democratie ondermijnen.
Ik heb dan ook zoals kwade tongen beweren op geen enkele manier willen goedpraten dat de Gay Pride jaren geleden op slordige wijze uiteengeslagen werd door de oproerpolitie. Ik was er niet bij, maar ik geloof de Nederlandse kranten en tijdschriften blind op mijn ogen. Dat er in Rusland gesteld wordt dat het niet zo gewelddadig verliep staat haaks op het feit dat er sindsdien geen Gay Pride meer is geweest.
Voor de Nederlander is de gemiddelde Rus dus homofoob. Bleef het probleem maar zo beperkt tot een groep mensen met één enkele seksuele voorkeur. Het probleem is veel groter. Het is seksualiteit in algemene zin waar Russen nogal moeite mee hebben om over te praten of er uiting aan te geven. Dat conservatisme gaat terug naar de tijd van de USSR. Seksualiteit was niet bespreekbaar. Worker bees don’t fuck. Dat is nu eenmaal zo.
Bij de eerste openbare satellietverbinding die ooit gelegd werd tussen Moskou en New York kwam van Amerikaanse zijde de vraag hoe het zat met het seksleven in de Sovjet Unie. Een verontwaardigde Russische dame antwoordde zonder enige ironie: ‘Er is geen seks in de USSR!’
Wie dat begrijpt snapt opeens veel meer van Rusland. Voeg daar aan toe dat de door ons zo geliefde Gorbatsjov het land in een chaos van extreme vrijheden gooide waardoor elke armoedzaaier voor een handvol centen een staalfabriek kon opkopen en er alleen nog gehandeld kon worden in zwarte Amerikaanse dollars, dan begrijpt u wellicht ook het succes van Poetin. Hij zorgde voor het einde van de wachtrijen voor voedsel, herstelde de Roebel en maakte van de breed verspreide corruptie een gecontroleerde Staatsaangelegenheid die geen competitie duldde, iets waar de Russen al vertrouwd mee waren en ook heel goed mee overweg kunnen.
Waarom zou ik mij druk maken over politiek? Op Facebook hou ik mij verre van Zwarte Piet discussies en al het andere politiek getinte gekwaak. Waarom nu opeens de wereld volgens G.B.J. van der Kamp? Nou, juist vanwege seksualiteit. Het is het belangrijkste thema in mijn fotografische werk en ik wil indirect antwoord gegeven op een veel gestelde vraag.
Wat deed je daar nou precies in dat Rusland, Van der Kamp?
(wordt vervolgd)
